Creatief Beheer tovert braakliggende grond in Rotterdam om in groene ontmoetingsplekken. Dat doet de kleurrijke organisatie nu al 10 jaar, onder de bevlogen leiding van initiatiefnemer Rini Biemans. Deze idealist - van huis uit arts en kunstenaar - is er 100% van overtuigd dat groen en natuur dé manier is om de meest miserabele achterstandswijken weer leefbaar te krijgen. Inmiddels krijgt hij bij gemeente en woningbouwcorporaties steeds meer handen op elkaar.

Tekst Marrit Molenaar Beeld Ferry Noordam

Gaat het Creatief Beheer in eerste instantie om meer groen of om gelukkiger mensen?

„Mensen gelukkiger maken. Tegenwoordig kennen mensen elkaar niet meer, en dit creëert onveiligheid. De achterstandswijk is vaak letterlijk ziekmakend. Maar  achterstandswijken zijn eigenlijk de longen van de stad: als die niet werken, gaat de stad failliet. We hebben ontdekt dat planten verzorgen helpt bij sociale interactie. Nu is er voor velen vaak geen noodzaak om naar buiten te gaan. Planten en groen hebben een constante verzorging nodig. Veel mensen houden van tuinieren, dus gebruiken we het (moes)tuinieren zodat de mensen hun huis uitkomen, elkaar gaan ontmoeten, leren kennen, hun best gaan doen voor de wijk en zo zelf bijdragen aan een wijk waarin het weer prettig toeven is.”

Maar burgerparticipatie is toch niets nieuws?

„Wat wij doen is integraal. Veel van die zogenaamde participatieprojecten van een gemeente zijn incidenteel of zijn ingekaderd. Vaak gaat zoiets een paar jaar goed en dan wordt de voortrekker ziek of verhuist en stagneert de boel. Maar je moet échte betrokkenheid creëren. Mensen gaan pas participeren als ze zelf ervan overtuigd zijn dat groen leuk én nodig is. Je moet kijken hoe een wijk in elkaar zit en waar behoefte aan is. Als er in een wijk bijvoorbeeld veel gezinnen wonen, moet je dus iets bieden waar de mensen ook met hun kinderen graag komen. Daarom bieden wij ook veel natuur-en milieueducatie in onze projecten aan, heel laagdrempelig. Dat benutten wij dan ook weer voor de ontmoeting van mensen, de activiteiten zijn dus niet afgebakend zoals bij officiële nme. Het bijzondere van Proefpark De Punt is dan ook dat kinderen er ook 's avonds kunnen komen en hun tuintjes of werk aan hun ouders kunnen laten zien.”

En jullie aanpak werkt?

„Ja, kijk bijvoorbeeld naar Bloementuin Spangen, een voormalig braakliggend stuk terrein waar we met de mensen aan het tuinieren zijn geslagen. We zijn er nu al een paar jaar weg, maar de tuin ziet er nog heel goed uit. Dat is de verdienste van echte participatie: dan werkt het ook langdurig. Maar het heeft even geduurd voordat men dat door had: toen wij 10 jaar terug begonnen, vond men onze aanpak belachelijk. De instanties hadden er geen vertrouwen in. Maar toen proefpark De Punt een succes bleek en we er in 2005 de prijs van meest kindvriendelijke park van Nederland mee wonnen, konden de cynici niets meer zeggen. Vanaf toen kregen we meer ruimte voor onze ideeën en plannen.”

Een van die ideeën is de ecowijk, die Creatief Beheer in 2012 ook wil presenteren op de Floriade. Wat houdt dat in?

„We zijn sinds drie jaar actief in de Afrikaanderwijk en de Oleanderbuurt in Rotterdam, en willen hier de groenste en kindvriendelijkste wijken van Nederland van maken. Nu zijn ze zo’n beetje de slechtste. Eerst deden we dat onder de noemer stadsfloriade, maar we hebben het herdoopt in ecowijk. Ook hier zijn we werkzaam volgens onze ideeën van mensen daadwerkelijk bij de inrichting, het beheer en onderhoud van hun buurt betrekken, de wijk groener maken en nme inzetten. Concreet betekent het dat we in speeltuin De Regenboog een hoofdkwartier gemaakt hebben, vanwaaruit we allerlei groene activiteiten met de mensen en kinderen ondernemen. De speeltuin zelf is vergroend, we gaan de buurt in, verzorgen samen met de mensen geveltuintjes etc en zijn elke woensdag met de kinderen aan het tuinieren. Inmiddels omarmt wooncorporatie Vestia ons ‘ecowijk’-idee’en steunt ons financieel; ook het Pact op Zuid heeft zich bij ons aangesloten, en de deelgemeente Feijenoord werkt ook samen. Zij heeft onlangs een coördinator ecowijken aangesteld.”

De officiële instanties nemen jullie dus steeds serieuzer. Hoe komt dat?

„Het huidige beheer en onderhoud is ontzettend kostbaar, en ook de wijkverbetering is een bodemloos gat waar maar continu geld in moet worden gepompt. De verzorgingsstaat werkt niet meer. Managers zien steeds meer dat het niet werkt. Zo heb ik binnenkort een afspraak met een hoofd van gemeentewerken Rotterdam Zuid om te brainstormen over de aanpak van een achterstandsgebied. Ik vind: je moet je niet richten op de beheersbaarheid van sociale problemen, want mensen zijn niet te beheersen. Je moet daarentegen vertrouwen op de goedheid van de mens. Niet in de zin van dat de mens van nature goed is, zoals in de jaren '70 de socialisten dachten. Maar meer als: maak je de omgeving goed, dan wordt de mens ook vanzelf beter.”

Wat vind je de grootste verdienste van Creatief Beheer tot nu toe?

„Dat we beheer en onderhoud in Rotterdam op de kaart hebben gezet. En dat dat niet duur hoeft te zijn. Gemeenten zijn zo bezig met efficiënt werken zoals aanbesteden, bezuinigen op beheer, bomen in computersystemen zetten, dat er niets meer mogelijk is. Alles verschraalt. Daar zijn ook de groene vakmensen helemaal niet gelukkig mee,  die houden van bomen, willen trots kunnen zijn op het groen in hun stad.

Wij kunnen proefpark De Punt inrichten en beheren voor 50.000 euro per jaar inclusief een tuinman die voor drie dagen is aangesteld. Dat is mogelijk, omdat de tuinman vrijwilligers aanstuurt en de mensen blijvend weet te motiveren. Een rozenperk in het openbaar groen kan best, áls je maar iemand weet te mobiliseren uit de buurt met een liefde voor rozen. Zo'n rozenliefhebber gaat dan vanzelf zijn best gaat doen om die rozen langdurig te verzorgen/koesteren.”

De gemeente Rotterdam timmert zelf ook hard aan de weg met meer en nieuw groen. Hoe kijk je daar tegenaan?

„Lang niet al het groen werkt goed. Bijvoorbeeld het Afrikaanderpark, dat heeft weliswaar een architectuur-prijs gewonnen, maar het park werkt niet! Er staat een enorm hek omheen en niemand komt er. Ik vind in zijn algemeenheid dat er te veel geld in aanleg en inrichting wordt gestoken, zoals te dure bankjes. Ik vind dat er nog veel te veel steen is en geld wordt verdiend door projectontwikkelaars. Wat dat betreft ben ik ook heel sceptisch over de plannen voor de herinrichting van de Coolsingel. De gemeente heeft er €40 miljoen voor gereserveerd, maar je kan beter €20 miljoen aan een tuinman geven om de belangrijkste straat van Rotterdam te vergroenen.”

Waarom hecht Creatief Beheer zo’n grote waarde aan ‘de tuinman’?

„Omdat beheer en onderhoud van het groen dé plek is waar je de buurt en de samenleving ‘erbij’ kunt krijgen. De tuinman ziet en hoort als eerste wat er speelt in buurt. Onze tuinmannen, alias parkbeheerders zijn eigenlijk een soort verkapte wijkmanagers en tegelijk een soort sociaal werker. Ze zijn de ogen en oren op straat. En ze zijn in staat om een park en daarmee de buurt langzaam aan, als een organisch geheel te laten groeien.”